Anne Sütü İle Beslenen Bebeklerde Diyabet ve Obezite Riski Daha Az

Anne sütü, bebeklerin sağlıklı büyümeleri için gerekli tüm besin değerlerini içeren ve bebeğin ihtiyacına göre özel üretilen mucizevi bir sıvı. Bu yüzden onu sadece beslenmeye yönelik bir süt olarak değerlendirmek haksızlık olur. Dünyada 6. ayına gelmiş her 4 bebekten sadece 1’inin anne sütü ile beslenmeye devam edebildiğini söyleyen Medical Park Göztepe Hastane Kompleksi’nden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Çisem Aksu Limon, anne sütü ve emzirmenin anne ve bebek sağlığı için neden önemli olduğunu açıklıyor.

Anne sütü bebekler için mucizevi bir şekilde gereken tüm besin ve biyoaktif faktörlere sahiptir. Çocuğu enfeksiyon ve iltihaptan (inflamasyondan) koruyan, organ gelişimini sağlayan, sağlıklı bir mikrobiyata oluşturan dinamik bir sıvıdır. Her kadının süt içeriği birbirinden farklıdır, hatta salgılanan sütün bileşenleri gün içinde bile değişkenlik gösterir. İşte bu nedenle her kadının sütü bebeği için özeldir.

Anne Sütü besleyici içeriğini üç ayrı mekanizmadan alıyor

Anne sütünün besleyici içerikleri temel olarak 3 mekanizma ile oluşur. Birincisi süt hücrelerinde (laktositlerde) üretim, ikincisi anne beslenmesi kaynaklı içerik, üçüncüsü ise anne depolarından gelen içeriktir.

Kişiden kişiye ve beslenme ile ilişkili olarak değişmekle birlikte, zamanında doğmuş bir bebeğin tükettiği anne sütünde 1 gram/dL protein, 3 gram /dL yağ ve 6 gram/dL laktoz bulunur. Prematüre doğmuş bebeklerin anne sütlerinde ise bu bebeklerin daha hızlı büyüme ihtiyacı olduğu için protein ve yağ oranı daha yüksektir.

Bu makro besinlerin oranı doğum sonrası ortalama 4. ayda annenin boya göre kilosu, aldığı protein miktarı, doğum sayısı, menstruasyonun başlayıp başlamaması, emzirme sıklığı gibi faktörlere bağlı olarak değişmeye başlar. Bunlara ek olarak anne sütü miktarı fazla olan kadınların sütlerinde protein ve yağa kıyasla laktoz miktarının daha fazla olduğu da tespit edilmiştir.

Anne sütündeki proteinler ilk 6 ay bebeğin bağışıklığını destekliyor

Anne sütündeki başlıca proteinler kazein, alfa-laktalbumin, laktoferrin, salgısal immunglobulin A, lizozim ve serum albumindir.  Bu proteinler büyümeyi sağlamalarının yanı sıra, özellikle ilk 6 ay bebeğin bağışıklık sistemini desteklemektedirler.

Anne sütünün yağ içeriğini ise özellikle palmitik ve oleik asit sağlar. Yağ içeriği her beslenme seansının sonlarına doğru ön süte kıyasla yaklaşık 2-3 kat artar, bu nedenle her beslenmede art sütün verilebilmesi bebeğin uzun tokluk süresi yaşayabilmesi için son derece önemlidir.

Laktoz anne sütünün temel karbonhidrat bileşenidir.  Özellikle süt üretimi fazla olan annelerde salgısı daha yüksek olmakla birlikte genellikle her kadının emzirme dönemi boyunca standart bir üretim miktarı bulunur.

Tüm bu makronutrientlerin katılımıyla anne sütünün enerji içeriği oluşmuş olur ve bu miktar yaklaşık olarak 50-115 kcal/dL'dir. Bu kalori içeriğini örneğin prematüre bebekler için artırmak gerektiğinde özel tıbbi destekleyiciler devreye girebilir. Ancak anne sütünün bu enerji oranı bir bebeğin ilk 6 ayı için genellikle yeterlidir.

Anne sütünde bulunan vitaminler

Anne sütü, beslenme ve vücut depolarına bağlı olarak değişen oranlarda A, B1, B2, B6, B12 ve D vitamini de içerir. Ancak bu değerlerin sabit bir oranı yoktur, bu nedenle optimal beslenme sağlanamayan kadınlarda emzirme dönemi içinde multivitamin takviyeleri kullanılabilir.

Bunların yanı sıra, beslenme miktarından bağımsız olarak anne sütünde K vitamini değeri düşüktür. Bu vitaminin eksikliği yenidoğanın kanamalı hastalıklarına neden olabileceği için Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) her bebeğe doğum sonrası K vitamini enjeksiyonu önermektedir. Yine benzer şekilde anne sütündeki D vitamini oranı anne depolarının yetersizliğine bağlı bebek için gereken optimal seviyelere ulaşamadığı için günlük 400 ünite D vitamini desteği tüm bebeklere önerilmektedir. Hem D hem de K vitamini destekleri ülkemiz Sağlık Bakanlığı önerileri arasında da bulunmakta ve günlük pediatri pratiklerimizde uygulanmaktadır.

Anne sütünde bulunan biyoaktif bileşenler

Biyoaktif bileşen kavramı, biyolojik yolaklara (hücre içinde meydana gelen bir dizi kimyasal tepkime)  ya da maddelere etki eden ve bu etki ile vücutta sağlıklı bir işlev ya da durum oluşmasına aracılık eden bileşenler için kullanılır. Bu bileşenlerin bir kısmı meme epitelinde üretilirken, bir kısmı ise vücudun diğer bölgelerinde üretilip dolaşım yolu ile anne sütü içeriğine katılır. Örneğin süt yağ globülü, meme epitelinde üretilir, salgılanırken beraberinde bağladığı protein ve yağlar ile anne sütünü zenginleştirir. Bir başka örnek vasküler epitelyal büyüme faktörüdür. Bu faktör meme dokusunda üretilir ve dolaşıma göre anne sütünde daha yoğundur. Enfeksiyonlara karşı koruyan makrofajlar, immunglobulinler, interlökin ve büyüme faktörleri bize gösteriyor ki, anne sütü sadece besleyici bir unsur değil, aynı zamanda koruyucu bir kalkandır.

Büyüme faktörleri

Anne sütü tüm bu besleyici ve koruyucu etmenlerin yanı sıra sindirim, sinir, endokrin ve dolaşım sistemi üzerine etkili büyüme faktörleri de içerir. Bağırsak mukozasında olgunlaşma ve iyileşmeyi sağlayan epidermal büyüme faktörü; yine bağırsak hareketliliğini sağlayan nöronal büyüme faktörü; ilk günlerde salgılanan kolostrumda bulunan ve özellikle kan hücrelerinin oluşmasında etkili olan insulin- benzeri büyüme faktörü gibi faktörler anne sütünün diğer önemli unsurlarıdır.

Anne sütü hangi hastalıklardan korur?

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) verilerine göre önemi bu kadar vurgulanmasına rağmen 6 aya gelmiş her 4 bebekten sadece 1’i anne sütü ile beslenmeye devam etmektedir. Tıbbi gereksinimler bu konudan ayrı tutulmakla birlikte anne sütünün içeriği bir bebeği 6. ayına kadar büyütecek kalori ve koruyucu faktör içermektedir. Anne sütü aşağıdaki hastalıklardan ve sağlık problemlerinden bebeği korur:

• Astım
• Obezite
• Tip 1 diyabet
• Ciddi alt solunum yolu hastalıkları
• Orta kulak iltihabı
• Ani bebek ölümü sendromu
• Kusma, ishal
• Preterm bebeklerde nekrotizan enterkolit gibi kronikleşme eğilimi olan hastalıklara karşı kanıtlanmış koruyucu etkileri bulunan anne sütünün anne sağlığı için ise:
• Hipertansiyonu önleme
• Tip 2 diyabet riskini azaltma
• Meme ve over kanserinden koruma gibi azımsanamayacak etkileri mevcuttur.

Her bebek ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmeli

Tıbbi başka bir gereksinim olmadıkça doğan her bebeğin ilk saatinde anne ile temas edip emzirmenin başlanması, ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme ve isteyen her bebeğin 2 yaş ve ötesine kadar gece ve gündüz anne sütü almaya devam edebileceği akılda tutmamız gereken bilgilerdir. Emzirmeye devam eden her kadının fiziksel ve sosyal açıdan desteklenmesi ise son derece önemlidir. Emzirmenin önemini doğum öncesi anlatmaya başlamak, doğum sonrası anne ve bebeğin aynı odada ten temasını sağlamak, emzirmenin devamına teşvik etmek ülkemizin de genel sağlık politikaları arasındadır.

Süt artırıcı besinler hangileridir?

Geleneksel olarak kullanılan bitkiler ilaç olmadıkları için annenin- ailenin rahat ve güvende hissetmesini sağlar. Emzirme döneminde sıvı gıda tüketiminin bir zararı olmadığı için aşırı doza kaçmadan bitki çayları anne tarafından tüketilebilir. Amerikan Pediatri Akademisi ıhlamur, portakal kabuğu, turunçgil çayları, melisa çayı, kuşburnu ve zencefil çayının orta düzeyde kullanılabileceğini belirtmektedir. Ancak kimi bulantı giderici ya da anti reflü tedavisi olarak kullanılan ilaç etken maddelerinin potansiyel santral sinir sistemi yan etkileri, gastrointestinal sistemde kanama veya tıkanıklık gibi etkileri bilindiği için günlük kullanımda önerilmemektedir.

Sorunsuz bir emzirme dönemi için öneriler

• Annenin tüm gıda grupları ile yeterli ve dengeli beslenmesi (Günlük 3 su bardağı süt/yoğurt/kefir; 1 yumurta, 3-4 köfte ya da haftada 2 kez balık; 2-4 porsiyon çiğ sebze/ meyve, maksimum 200-250 gram tahıl).
• Günlük 2000-2500 kcal/gün kalori ihtiyacının sağlanması.
• Her emzirme sırasında veya sonrasında 1-2 bardak su içilmesi.
• Sebze ve meyvelerin çok iyi yıkanması.
• Yemek ve salatalarda zeytinyağı veya diğer sıvı yağların tercih edilmesi.
• Tuz kısıtlaması gereken bir durum yoksa iyotlu tuz kullanılması.
• Sağlık Bakanlığı protokolleri doğrultusunda ilk 3 ay demir desteği, ilk 6 ay D vitamini desteği alınması önerilmektedir.

Emzirme döneminde dikkat edilmesi gerekenler

• Sigara kullanmayın, sigara içilen ortamlarda bulunmayın.
• Hazır yiyecek ve içecekler tüketmeyin ( hazır çorba, gazlı içecek, hazır meyve suyu, sucuk, salam, sosis vb.)
• Yeterince pişmemiş et, süt, yumurta tüketmeyin.
• Sebze, makarna, kuru baklagillerin haşlama sularını dökmeyin.
• Günlük kafein alımının 200 miligramı geçmemesine dikkat edin (Bir kupa filtre kahve 100 mg, bir kupa çay 75 mg kafein içerir).
• Çayı yemeklerden 1 saat sonra açık şekilde tüketin.