Çocuklarda Kabızlık ve Kaka Kaçırmanın Nedenleri

Çocuklarda kabızlık sık yaşanan bir olgu. Aileler kabızlık konusunda bilgi sahibi olsalar da, kabızlık ve kaka kaçırma arasındaki ilişkinin farkında olmayabiliyorlar. 

Tuğtepe Çocuk Ürolojisi ve Cerrahisi Merkezi’nden Prof. Dr. Halil Tuğtepe ve Uzm. Fizyoterapist  Aygül Köseoğlu, çocuklarda yaşanan kabızlık ve kaka kaçırmanın nedenleri, aralarındaki ilişki ve tedavi biçimleri hakkında soruları cevapladılar.

Kabızlık nedir?

Kabızlık, bebeklerde ve çocuklarda sıklıkla gördüğümüz bir bağırsak problemidir. Bağırsak hareketliliğinin yavaşlaması ve/veya boşaltımı yapılan dışkının boncuk boncuk, sert ve kuru olması, kabızlığın göstergesidir.  Kabızlıkta en çok karşılaşılan durum dışkılama sıklığının azalmasıdır. Ancak bu durumun yanı sıra bir çocuğun her gün düzenli dışkılama yapıyor olması da kabızlık problemi yaşamadığı anlamına gelmemektedir. Şayet boşaltılan dışkı sert, kuru, hacimsel olarak çok büyük veya küçük ise çocuğun kabız olabileceği gözden kaçırılmamalıdır. Yani aileler arasında bilinenin aksine kabızlık, yalnızca boşaltım sıklığının azalması demek değildir. Dışkının formu ve dışkılama esnasındaki zorlanma da bizlere bilgi vermektedir.

Kabızlığın belirtileri nelerdir?

Kabızlık problemi yaşayan bebeklerde gördüğümüz en tipik belirti, dışkılama sıklığının azalması ve/veya dışkılama esnasında bebeğin acı çektiğini gösteren huzursuzluk duygusudur. Bunun yanı sıra dışkının sert ve kuru olması da kabızlık açısından önemli bir belirtidir.

Çocuklarda ise genellikle ciddi karın ağrısının yanı sıra, anüs çevresindeki kaşıntı bulgusu da kabızlığın bir göstergesidir. Aileler çocuklarının kabızlık şikayetini dışkılama sıklığının azalmasının yanı sıra kakanın şekli, kıvamı ve de anüs bölgesindeki kızarıklık, tahriş ve kaşıntı belirtileri ile de anlayabilirler. Bu yaygın belirtilerin yanı sıra çocuğunuz aşağıdaki belirtilerden en az ikisini yaşıyor ise kabızlık problemi yaşıyor olabilir.
• Haftada 3 kereden az dışkılama
• Gün içerisinde 2 defadan fazla az az dışkılama (Dışkının bir seferde yeterli miktarda boşaltılamadığını ifade eder.)
• Ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı
• İç çamaşırda sıvı veya macun kıvamında dışkı izleri (Dışkının kalın bağırsağın son noktasında kümelendiğinin bir işaretidir. Birçok aile ishal ile karıştırmaktadır. Kabızlığın tipik bir bulgusudur.)
• Gece-gündüz idrar kaçırma, acil sıkışma hissi ile idrara gitme ve/veya idrar yolu enfeksiyonunun varlığı
• Kaka tutma ve erteleme davranışının varlığı
• Bağırsağı tam boşaltamama hissi
• Karında anormal şişlik
• Anüsten dışarıya çıkan herhangi bir dokunun varlığı (basur)
• Dışkı yüzeyinde veya anüs çevresinde kanın görülmesi
• Dışkılama esnasında bacakların ve kalçaların aşırı kasılması
• Dışkılama sırasında zorlanma ve aşırı ıkınma belirtilerinin olması
• Dışkılama sırasında yüzün kızarması, damarların çıkması ve/veya çatlaması

Kabızlığın nedenleri nelerdir?

Kakaların sert ve kuru olmasından dolayı bağırsak içerisindeki geçişlerinin yavaşlaması, kabızlığın bilinen en yaygın sebebi olarak kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra kabızlığı arttıran birçok faktör bulunmaktadır. En sık karşılaşılan faktörler anatomik problemler, bağırsak sinirlerini etkileyen nörolojik problemler, metabolik ve gastrointestinal bozukluklar ve genetik yatkınlık gibi organik nedenlerin yanı sıra, kakayı tutma, yeterince sıvı tüketmeme, sağlıksız beslenme, hareketsizlik, tuvalet eğitimi problemleri, ilaçların yan etkileri, laktoz intoleransı ve psikolojik travmalar gibi fonksiyonel nedenler de olabilmektedir.

Kabızlık ve kaka kaçırma arasında nasıl bir ilişki vardır?

Tuvalet eğitimi almış kabızlık problemi yaşayan çocukların birçoğu kaka kaçırma şikayeti de yaşamaktadır. Anlam olarak birbirine tezat durumlar olarak görülse de birbiriyle oldukça yakın ilişkide olan iki sağlık durumudur. Bu ilişkiyi şu şekilde açıklayabiliriz: Sertleşen ve kuruyan kakalar kalın bağırsağın son noktasında (rektum) birikerek o bölgeye yerleşmektedir. Bu eski kakaların rektumun iç yüzeyini kaplaması, yeni kakaların geldiğini hissettiren rektal duyunun azalmasına veya ortadan kaybolmasına neden olur. Böylelikle çocuk, yeni kakaların geldiğini hissetmeyerek, boyca eski kakalara göre daha küçük ve yumuşak kıvamda olan kakaları kaçırır. Aileler bu durumu çoğunlukla ishal ile karıştırmaktadır. Ancak elbette kaka kaçırmaya neden olabilecek herhangi bir nörolojik problemin olup olmadığı da çocuk üroloğu tarafından değerlendirilmelidir. Şayet altta yatan neden kabızlık kaynaklı ise kabızlığın tedavi edildiğinde kaka kaçırma da ortadan kalkacaktır.

Kaka kaçırmanın nedenleri nelerdir?

Şayet çocukta nörolojik bir problem yok ise kaka kaçırmanın en temel bilinen nedeni kabızlıktır. Ancak bunun yanı sıra altta yatan dışkılamayı erteleme, tuvalet eğitimi fobisi, stres ve duygusal problemler gibi araştırılması gereken bazı davranışsal durumlar da olabilir.

Kabızlık şikayeti nasıl tedavi edilir?

Çocuklarda bağırsak problemlerinin çözülmesinde günlük rutinlerin değiştirilmesi oldukça değerlidir. Bu anlamda çocuğunuzun beslenme alışkanlığını iyileştirerek sıvı alımını arttırmanız dışkıların yumuşamasına ve böylece vücuttan kolayca atılmasına vesile olacaktır. Ayrıca çocuğunuzun günlük hayattaki fiziksel aktivitelerini çeşitlendirerek bağırsak hareketliliğini de arttırabilirsiniz. Sıcak oturma banyoları ile dışkıyı vücuttan atan kasların yumuşatılması ve de banyo sonrası bağırsak masajları ile bağırsağın peristaltik hareketinin arttırılması dışkılamaya yardımcı olacaktır. Şayet çocuğunuzda kronik bir kabızlık şikayeti var ise mutlaka çocuk üroloğu tarafından altta yatan neden tespit edilmelidir. Gereken durumlarda doktorunuz ilaç tedavisi başlayarak kabızlığın kısır döngüsünü kırmayı hedefleyebilir. Bu anlamda ilaçların düzgün kullanılması oldukça değerli olacaktır.

Kabızlık tedavi edilmezse ne olur?

Kabızlığı kırılması gereken bir kısır döngü olarak düşünebiliriz. Çocuklar kakaları kuru ve sert olduklarında canları acıdığı için dışkılamayı ertelemek isterler. Boşaltımı yapılmayan kaka bağırsaklarda daha da sertleşerek boşaltımı zorlaşır ve böylece çocuklar kabızlığın kısır döngüsüne girmiş olurlar. Şayet düzenli boşaltım sağlanmaz ise çocuklarda kronik kabızlık meydana gelerek anatomik olarak yakın ilişkide bulunan mesanenin de fonksiyonlarını bozmaya başlar. Ve böylece çocuklarda gece-gündüz idrar kaçırma şikayetleri, idrar yolu enfeksiyonları, ani idrara sıkışma hissi ve sık tuvalete girme şikayetleri ortaya çıkabilmektedir. O nedenle kabızlık hafife alınmadan en kısa süre içerinde tedavisi başlanması gereken bir sağlık problemidir.

Pelvik Taban Kas Rehabilitasyonunun kabızlık ve kaka kaçırma tedavisindeki rolü nedir?

Bir çocuğun 4 yaşına kadar bağırsak kontrolünü sağlamış olması gerekmektedir. Şayet çocuk 4 yaşını geçmiş ve hala daha kaka kaçırma, kakayı tutama gibi problemleri varsa mutlaka tedaviye alınmalıdır. Dışkılamaya yardımcı kaslar, uzman pelvik taban fizyoterapistleri eşliğinde rehabilite edilerek, kaybolmuş veya hiç öğrenilememiş fonksiyonları çocuğa öğretilmektedir. Böylece dışkılama esnasında pelvik taban kasları gevşek bırakılarak sağlıklı boşaltım sağlanmaktadır. Bunun yanında seanslarda fizyoterapistlerce uygulanan bağırsak masajları sayesinde çocuklar daha kolay dışkılar hale gelmektedir.