Çocukluk Döneminde İnatlaşma

Çocuklarda inatlaşma gelişim dönemlerine göre ele alınması gereken bir konu. Uzman Psikolog - Lisanslı Psikoterapist Nuray Özben Avşar, çocuğun “ben ve diğerleri” ayrımını fark etmeye başladığı dönemde istemediklerine “Hayır” demesinin önemli bir gelişim basamağı olduğunu belirtiyor ve ebeveynlerle şu bilgileri paylaşıyor. 

"HAYIR"
"BANA NE!"
"İSTEMİYORUM"
"OLMAZ"
Son zamanlarda her söylediğinize karşı çıkan ve bir türlü ikna edemediğiniz çocuğunuzun davranışlarına anlam veremiyor olabilirsiniz.
İstediklerini yapmak ya da yaptırmak için tüm sınırları zorlayan çocuğunuz size bir çok zorluk çıkarıyor hatta sert uyarılarda bulunmanıza neden oluyor olabilir.

Gelişim sürecine paralel olarak bağımsızlığının farkına varan çocuklar keşfetme merakını etkileyen uyaranlarla tetiklenirler. Ben ve diğerleri ayrımını yaptığı 2 ve 4 yaş dönem aralığında çocuklar bilinçli bir şekilde istemedikleri şeyi ifade ederek ‘hayır’ diyebilmektedir. Anne ve babalar için çok yorucu bir süreç olsa da bu dönemler çocuğun önemli bir basamak atlaması olarak düşünülebilir.

Geçmiş birkaç yıl içerisinde çocuklarının her ihtiyacını kendilerine göre karşılayan ebeveynler şimdi bu küçücük varlığın nasıl da bu kadar güçlü bir direnç gösterdiğinin şaşkınlığını yaşamaya başlarlar. Böyle bir direnç karşısında ne yapacaklarını bilmeden ve çoğu kez istemeseler de yenik düşmüş hissiyle boğuşurken bulurlar kendilerini.

Daha hızlı bir gelişim serüveniyle kaşı karşıya kalan anne ve babalar neredeyse her şeye ‘hayır’ diyen çocuklarına nasıl davranacakları noktasında kimi zaman yanıtsız ve kararsız kalabilirler. Siz ebeveynlere her ne kadar kesin çözüm yolları sunamasak da hem sizin hem de çocuğunuzun bu dönemi daha rahat geçirmenizi sağlayacak öneriler paylaşabiliriz.

Kurallar!

Çocukların inatlaşma dönemlerinde sergiledikleri davranışlar kadar ebeveyn tutumları üzerinde durmak da büyük önem taşımaktadır. Bu noktada anne ve babaların ortak dille hareket edip isteklerini çocuğun yaş seviyesine uygun bir dille aktarmaları atlanmaması gereken ilk adım olarak görülmelidir. Çocuğun yaşı kaç olursa olsun kendisinden istenen şeyin nedenini tam olarak anlamadan yapmak istemeyeceği bunun yanında doğru bir dille açıklama yapıldığında ise çatışmanın çok daha az yaşanacağı birçok araştırma sonuçlarında da yer almaktadır.

İnatlaşan çocuk aslında kafasındaki sorulara yanıtlar bulamadığı için direnç gösteriyordur. Kuralların çocuğa açıklanarak ve birey olarak onu da dahil ederek ilerlemek bu süreci kolaylaştıracaktır.

Çocuğun göstermiş olduğu birçok tepki çevresinden özellikle de rol model olarak gördüğü ebeveyninden gördüklerinin yansımasıdır. Ebeveynlerin herhangi bir çatışma durumunda göstermiş olduğu tepki çocuğun da yaşayacağı sorunlarda göstereceği tepkilerin ön provası gibi düşünülebilir. Aynı zamanda etki ve tepki durumu düşünüldüğünde ebeveynin yaklaşımı çocuğun tepkisinin derecesini de belirleyecektir. Eğer yasaklanacak bir şey varsa onu nazikçe uyarıp anlayacağı şekilde açıklama yaparak yaklaşmak ve alternatif şeyler önermek inatlaşmasını azaltacak ve çatışmayı  da engelleyecektir. Önemsendiğini düşünen çocuk kendisinden uymasını istendiği kuralın nedenini bildiğinde inatlaşma yaşamayacak ya da çok daha hızlı bir şekilde uzlaşma sağlanabilecektir.  Sadece yasak olduğu veya anne-babanın emri, isteği ile yaptırılmaya çalışılan her şey çocuk tarafından reddedilecektir. Nedenini anlamadığı ve korkuyla yapmaktan vazgeçtiği davranışlar engellenmiş olsa da farklı koşullarda farklı tepkilerle kendisini göstermeye devam edecektir.
 

Korkunun eşlik ettiği her şey bunlar takdir edilen davranışlar olsa dahi çocukluktan itibaren ilerleyen yaş dönemlerinde de sağlıklı olmayan davranışlara, ilişkilere ve kişilik yapılarına neden olabilmektedir.

Güç kimde?

Eğer ortada bir güç savaşı varsa maalesef her iki taraf da kaybeden oluyor. Ne yazık ki kaybeden taraflardan biri çocuk olunca etkisi çok daha ağır bir şekilde karşımıza çıkabiliyor. İşte bu noktada çocuğunuzla güç savaşına girmeniz anlamsız hatta çok zararlı bir adım olacaktır. İnatlaşma döneminde ona vereceğiniz en güzel karşılık sabrınız ve hoşgörünüz olmalıdır.

Ebeveyn olarak amacınız çocuğunuza kimin sözünün geçtiğini göstermek değil sadece o anda istediği şeyden neden vazgeçmesi gerektiğini anlatabilmek olmalıdır. O anda çocuğunuzun istediği şeyin neden olmadığını o şeyi neden yapamadığını açık bir şekilde ifade etmelisiniz. Bu sırada çocuğunuz aşırı tepki de gösterebilir. Sizin sakin duruşunuz bir süre sonra onu da sakinleştirecektir. Aynı sakinlikle duygularını anladığınızı ifade edecek cümleler kurmanız onu rahatlatacaktır.

Çocuklarla ilgili her konuda ebeveynlerin kararlı tutumları büyük önem taşımaktadır. Hayır denilen bir şeye artık dayanamayıp evet demeniz aynı şekilde eşinizin hayır dediği bir şeye sizin evet demeniz zaten sınırları geçmeyi her koşulda deneyen çocuğunuz için büyük bir fırsat oluşturacaktır. Bir kere aşılan sınırlar sonrasında şiddetini arttıran bir başka deneme girişimiyle karşılaşmanız da kaçınılmaz olacaktır.  Sınırları zorlayan çocuğunuz sizi pes ettirmeye çalışacaktır. Kullandığınız bir defalık evet kelimesi size karşı sürekli olarak kullanılmaya başlanacaktır. Ebeveynlerin aynı kararlılıkla aynı dili kullanmaları çocuğun inatlaştığı durum karşısında direnç gösterme seviyesini bir süre sonra kırmaya başlayacaktır.

Konulan kuralların çocuk tarafından anlamlandırılması için zamana ihtiyaç olduğunu unutmamalısınız. Sınırları zorlayacak birkaç deneme ile size karşı durmaya devam edecektir. Sakin ve bir süre tepkisiz kalmanız onun da bir süre sonra geri adım atmasını sağlayabilir. İnatlaşma noktasında çok fazla dirençle karşılaştığınızda sakinlik ve sessizliğinizin yanında dikkatini başka bir şeye yönlendirmeniz süreci biraz daha yumuşatabilir. Kendisini önemli hissettiği ortamları da bu sürece dahil edebilirsiniz. Örneğin kuralları beraber belirlerken seçenekleri de yine birlikte oluşturabilirsiniz. Ona sunacağınız seçenekler arasından yapacağı tercih ile kendisini bağımsız bir birey olarak hissedecektir. Kendisiyle ilgili kararları verebildiğini ve onun seçimine öncelik tanındığını bilmesi de tepkisini azaltacaktır.

Direnç gösteren çocuklar, sınırların doğru bir şekilde belirlendiği ebeveyn yaklaşımlarıyla sağlıklı bir kişilik gelişimi göstermektedir.