Nedenini Anlayın Çocuğunuzu Suçlamayın!

Gece yatak ıslatma daha çok erkek çocuklarında görülen ve toplumda hiç de azımsanmayacak sayıda olan bir durum. Ailenin ve çocuğun durumu can sıkıcı ve utanılacak bir şey olarak algılaması tedaviyi geciktirdiği için olumsuz etkiler yaratıyor. Uzmanlar tıbbi adı Enürezis Nekturna olan gece yatak ıslatmanın psikolojik sorunlardan kaynaklanmaktan ziyade, psikolojik sorunlara yol açtığını vurguluyorlar.

Gazi U.Tip. Fakultesi Cocuk Nefroloji Bilim Dalı Üyesi, ayınzamanda Çocuk Nefroloji Derneği Başkanı Prof.Dr. Oğuz Söylemezoğlu konu ile ilgili sorularımızı yanıtladı.

Çocuklarda yatak ıslatma hangi yaşta sorun olarak kabul edilir?

İdrar kaçırmanın Enürezis olarak kabul edilmesi için takvim yaşının en az 5 olması gerekmektedir. Doğuştan ya da kazanılmış santral sinir sistemi bozukluğu olmayan 5 yaşın üzerindeki çocuklarda istemsiz olarak haftada en az 3 kez gece altını ıslatma Enürezis Nokturna olarak tanımlanır. Altını ıslatma sorunu çocuğun büyümesi sırasında idrar kontrolü ile ilgili bazı işlevlerin olgunlaşmasının gecikmesi ile ilişkilidir.

İdrar kesesi ve idrar tutmaya yarayan kasların kontrolü sinir sistemi tarafından yapılmaktadır. Gece idrar kontrolünün sağlanması;

Uyku sırasında idrar hissinin algılanması,
Gece üretilen idrar miktarının uygun düzeyde tutulması merkezi sinir sisteminin olgunlaşması,
Mesane ve ilgili kasların gelişmesi
Vücutta üretilen bazı maddelerin yeteri kadar salgılanması ile ilişkilidir.

Bu sistemlerdeki gelişim basamklarındaki gecikme enurezis nokturnanın ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Bu bir hastalık mıdır? Nasıl tanımlamak gerekir

Enürezis Nokturnayı bir hastalık olarak tanımlamak doğru değildir. Daha çok nöro-ürolojik gelişimde bir gecikme tanımı daha uygundur.

Enürezis hastalığının tedavi edilmesi neden önemlidir?

Genel inanışın aksine gece yatak ıslatma psikolojik sorunların neden olduğu bir rahatsızlık değildir. Fakat gece altını ıslatmanın çocukta psikolojik sorunlara yol açabildiği bilinmektedir. Altını ıslatma nedeniyle çevresi tarafından tepki gören, başka bir yerde geceleyemeyen, tatile gidemeyen, durumundan utanç duyan bir çocuğun psikolojik açıdan etkilenmeyeceğini düşünmek mümkün değildir. Bu nedenle beş yaşını bitirmiş çocuklarda hala süren yatak ıslatma sorunu tedavi edilmelidir.

Tedavide kullanılan yöntemler nelerdir?

Monosemptomatik Enürezis Nokturna’lı çocuğa ve ebeveynlerine, sorun etraflıca anlatılmalıdır. Bu tedavinin başlangıcını ve ağırlıklı olarak iskeletini oluşturur. Durumun psikolojik bir rahatsızlık olmadığı vurgulanmalı, sık karşılaşılan bir sorun olduğu ve gelişimsel bir gecikme sonucu oluştuğu anlatılmalıdır.

Yatak ıslatma, ilaç ile tedavi edilebilmektedir. Ayrıca alarm cihazları da tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Alarm tedavisinde iç çamaşırına yerleştirilen bir elektrod ile çocuğun pijamasına iliştirilen alarm cihazının çalması sağlanmaktadır. Çocuk uyanmasa bile anne-baba, alarmın çalmasıyla uyanmakta ve çocuğu uyandırarak tuvalete götürüp çişini yapmasını sağlamaktadır. Bu şekilde çocuğun zaman içerisinde uykuda idrar hissini algılamayı öğrenmesi amaçlanmaktadır. Tedavinin etkili olup olmayacağı ortalama 6 haftada anlaşılmaktadır. Bu altı hafta boyunca anne babanın her gece çocuğu uyandırarak tuvalete götürmeyi aksatmadan sürdürmesi zorunludur.

İlaç tedavisinde desmopressin isimli etken madde kullanılmaktadır. Altını ıslatan çocukların bir bölümünde geceleri idrar üretimini azaltmakla görevli ADH adı verilen madde yeteri kadar yapılamamaktadır. Desmopressin kullanılarak vücuttaki ADH’nın eksikliği giderilmekte böylece gece boyunca mesanenin idrar hissini ortaya çıkaracak kadar dolmasının önüne geçilmektedir. Çocuklarda kullanımı son derece kolay ağızda eriyen tabletler şeklinde verilen desmopressin tedavisiyle çocukların %60-70’inde gece kuru kalma sağlanabilmektedir.

Sözü edilen ana tedavi yöntemleri dışında uzman hekimlerin kontrolünde eklenebilecek başka tedavi şekilleri de vardır.

Toplumdaki genel yargı nedir? Suçlu aramak gerekiyor mu?

Yatak ıslatmanın can sıkıcı bir durum olması kimi zaman konunun aile içerisinde konuşulmak istenmemesine yol açmaktadır. Bu şekilde üstünün kapatılması sorunun tedavisini olanaksız hale getirmekte ve aile içerisinde gerginliğin artmasına neden olmaktadır. Oysa yatak ıslatma herhangi bir sağlık sorunu gibi ilgili uzmanla konuşularak rahatça çözülebilir.

Çocuk ve aile suçlu mu?

Yatak ıslatma çocuğun bilinçli bir davranışı değildir. Yatak ıslatmayı ortaya çıkaran nedenler tedavi başlanmadığı sürece çocuğun kontrol etmesi mümkün olmayan işlev bozukluklarıdır. Çocuğun gece altını ıslatması anne babanın onları iyi eğitememiş olması anlamına da gelmez. Altını ıslatma sorunu çocuğun büyümesi sırasında idrar kontrolü ile ilgili bazı işlevlerin olgunlaşmasının gecikmesi ile ilişkilidir.

Anne babanın çocuğun yatak ıslatmasına tepki ile yaklaşması veya cezalandırma yolunu seçmesi sorunu çözmek bir yana çok daha derinleşmesine yol açabilir.

Doğru tedavi için mutlaka sağlık kurumlarında konunun uzmanlarından yardım alınmalıdır.

Çocuk Nefroloji Derneği kaç yıldır bilinçlendirme faaliyetlerini yürütüyor?

Çocuk Nefroloji Derneği olarak 10 yıldır bilgilendirme faaliyetlerini yürütüyoruz. Tedavi kılavuzları ile hekim arkadaşlarımıza yardımcı oluyor ve halka yönelik medya çalışmaları yapıyoruz.

En son olarak Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı yuvalarda bir çalışma yapıldı. Bu projenin amacı neydi?

Bu projenin amacı Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı kuruluşlarda koruma ve bakım altında bulunan çocukların bakım ve eğitiminden sorumlu personele, çocuklarda görülebilecek yatak ıslatma ve idrar yolu enfeksiyonları gibi nefrolojik ve ürolojik konularda eğitim vermek idi. Eğitimler Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı 24 ildeki 32 kurumda yapıldı ve 27 Uzman arkadaşımız bu eğitimlerde görev aldı.