Otizm'i Anlamak, Farkına Varmak!

Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı; "Otizm Spektrum Bozukluğu" olan çocukların erken tanısının konulması, özel eğitimi ile topluma kazandırılmasına öncülük edilmesi ve bunun yurt çapında yaygınlaştırılması amacıyla, kar amacı gütmeyen ve kamu yararını gözeten bir sağlık ve eğitim vakfıdır. Vakıf bu yıl da Mavi Işık Yak hareketi ile 2 Nisan Otizm Farkındalık Günü birçok binayı mavi ışıkla aydınlatacak. Siz de bugüne destek vermek isterseniz dolabınızdaki mavi renkleri giyin, saçınıza mavi bantlar takın… Farkındalık gününün önemini, doğru biline yanlışları Betül Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Selcen Özer ile konuştuk.

Otizm nedir?

Otizm, doğuştan gelen ve genellikle yaşamın ilk üç yılında fark edilen karmaşık bir gelişimsel bozukluktur. Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Çocuğun çevresi ile yeterli sosyal ilişkiler kuramaması, dil-iletişim alanında belirgin gelişimsel sorunlar göstermesi ve takıntılı davranış biçimlerine sahip olması ile tanımlanır. Otizmin nedeni günümüzde hala bilinmemektedir. Ancak genetik, çevresel ve ailesel etkenlerin etkili olduğu düşünülmektedir.

Eğer çocuğunuz;

• 6-9 aylıkken; konuşanın yüzüne bakmıyor, sese sesli yanıt vermiyor, göz kontağı kurmuyor, adı ile çağrılınca bakmıyor, dokunma ve diğer duyusal uyaranlara aşırı veya az tepki veriyor, beslenme sorunları yaşıyorsa, garip duruş, aşırı tekrarlayıcı hareketler, bazı objelere veya parçalarına aşırı ilgi, tekrarlayıcı belli objelerle oyun oynuyorsa,

• 9-36 ay arasında; Gülümsemeye yanıt az veriyor veya vermiyorsa, konuştuğunuzda yüzünüze bakmıyor veya az bakıyorsa, ilgilendiği olay veya nesneye işaret ederek başkası ile ilgisini paylaşmıyorsa, etkileşime girmek zorsa, işaret ettiğiniz objeye, adını seslendiğinizde size bakmıyorsa, beş sessiz harften daha fazlasını çıkaramıyorsa,

• 3 yaş ve sonrasında ise; kısıtlı taklit, yalnızlığı tercih etme, başkalarına bakmama, sosyal gülümseme eksikliği, yüz ifadesinin azlığı, ağrıya duyarsızlık, tadlara duyarlılık, tekrarlayıcı davranışları varsa otizmli olabilir.
Çocuğunuzun aynı yaştaki diğer çocuklardan farklı davranışlarını ve yukarıda açıklanan belirtileri gözlüyorsanız hemen vakit kaybetmeden otizm konusunda uzman bir psikiyatriste başvurmakta fayda vardır. 

Otizm tedavi edilebilir mi?

Din, dil, ırk, sosyal statü ayırt etmeyen otizmin, günümüzde bilinen tek tedavisi, tek ilacı vardır o da; erken tanı ile yoğun ve sürekli özel eğitimdir. Erken tanı ve doğru bir eğitim yöntemi ile yoğun olarak eğitim alan çocukların yaklaşık yüzde ellisinde otizmin belirtileri kontrol altına alınabilmekte, gelişim sağlanabilmekte, büyük ilerleme kaydedilmekte ve hatta bazı otizmli çocukların ergenlik yaşına geldiklerinde diğer arkadaşlarından farkı kalmayabilmektedir. Dolayısıyla bizim için burada en önemli nokta olabildiğince erken dönemde (18 ay civarı) tanı koyabilmek ve haftada en az 30 saati bulan yoğun bir eğitim almalarını sağlamaktır. Özellikle 3 ile 5 yaş arasında bu yoğun eğitim çok kıymetlidir.

Otizm tanısı alan ailelere tavsiyeniz nedir?

Çocuğunuzda gelişimsel bir farklılık gördüğünüz anda profesyonel yardım alın ve bir çocuk psikiyatristine gidin.  Otizmin belirtileri en erken yaşamın ilk 6. ayında fark edilebilir.

Bebeğiniz başkalarıyla göz teması kurmuyorsa, gözleri bir yere takılıp kalıyorsa, ismi söylendiğinde bakmıyorsa, sözleri tekrarlıyorsa, parmağıyla istediği şeyi gösteremiyorsa, akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermiyorsa, sallanıyorsa, çırpınıyorsa, parmak ucunda yürüyorsa, dönen nesnelere karşı aşırı ilgi ve takıntılı davranışlar sergiliyorsa… Bu gibi belirtilerden bir ya da birkaçını gözlemliyorsanız bu belirtileri görmezden gelmeyin ve hemen bir çocuk psikiyatristine başvurun.

Teşhis aldıktan sonraki süreçle ilgili en önemli önerimiz otizmin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğunu daima hatırlamanız. Bir anda her şeyin düzeleceği düşüncesi çok gerçekçi değil. Otizmli çocuğa sahipseniz yaşamınız boyunca çocuğunuzu düzenli olarak psikiyatriste götüreceksiniz. Fakat doktor sürecinden de maksimum şekilde faydalanmak yine sizin elinizde. Çocuğunuzu sürekli gözlemleyip notlar tutun ve bu notları doktorunuzla paylaşın. Hatta gerekirse o doktorun da doğru kişi olup olmadığını sorgulayın.

Kullanılan ilaçların olumlu ya da olumsuz etkilerini de mutlaka takip edin. İlacın 5 kriterde ilerleme konusunda yardımcı olması gerekiyor: Hiperaktivite, uyku, iştah, dikkat ve takıntı. Eğer bu kriterlerde bir gelişme sağlanamıyorsa mutlaka doktora danışılarak ilaç değişikliğine gidilmeli. Çünkü çocuktaki öğrenme kapasitesini artıran başlıca etkenler bunlar. İlaç prospektüsüne ya da yan etkilerine takılıp kalmak yerine ilacın bu 5 kriterde ne kadar katkı sağladığını gözlemleyin.

Otizmin tek tedavisinin sürekli, yoğun ve özel eğitim olduğunu unutmayın. Alternatif yöntemlere başvurmak yerine çocuklarımızı özel eğitimle iyileştirmenin yollarını aramak, umut ettiğimiz gelecekleri için en doğru karar olacaktır. 

OTİZM HAKKINDA YANLIŞ BİLİNENLER

• Aşılar otizme neden olur.
• Otizm teşhisi sadece 3 yaş ve sonrasında koyulur.
• Hepsi üstün zekâlıdır.
• Duygusal olarak donuk, buzdolabı diye adlandırılan annelere sahiptirler.
• Hepsinin dış görünüşleri aynıdır.
• Hepsi üstün yeteneklidir.
• Konuşma becerilerine sahip değildirler.
• Down sendromlu çocuklara benzerler.
• Çok zekidirler, hiçbir şeyi unutmazlar.
• Otizmin nedeni akraba evliliğidir.
• Fiziksel özellikleri diğer çocuklardan farklıdır.
• İlaç kullanarak iyileşirler.
• Hepsi tek tiptir. (bireysel farklılıkların olmadığı)
• Otizmliler dahidir.
• Otizmliler Rain Man’dir.
• Otizm bir bağırsak hastalığıdır.
• Otizm soğuk anne-baba tutumundan oluşur.
• Otizm tanısı kalkmaz.
• Otizm hastalıktır ve iyileşir.
• Otizm ilaçla geçer.
• Otizmliler acı hissetmezler.
• Otizm kısa süreli eğitimle geçer.
• Otizmin nedeni televizyonu çok izlemektir.
• Otizmli çocukların hepsi birbirine benzer.
• Otizmli çocuklar sarılmayı sevmez.
• Dönen nesnelere bakıyorsa kesin otizmlidir.
• Otizm diyetle iyileşir.
• Otizmliler çok yaşamazlar.
• Otizmlilerin özel yetenekleri vardır.
• Otizmli çocukların hepsi aynı fiziksel özelliklere sahiptir.
• Otizmliler konuşamazlar.
• Otizmliler saldırgandır.
• Otizm travma sonucu oluşur.
• Otizmin sebebi çalışan annedir.
• Otizm bulaşıcıdır.
• Otizmliler bilişsel engellidir.
• Otizmin sebebi aşırı televizyon izlemektir.
• Otizmliler hiperaktiftir.
• Aspergerliler üstün yeteneklere sahiptir.
• Otizm bir huydur aileden geçer.

“Light It Up Blue” Mavi Işık Yak hareketi nedir?

2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü’nde otizm farkındalığı yaratmak için ABD’de Autism Speaks tarafından başlatılan ve bütün dünyada ilgi gören “Mavi Işık Yak”  (Light It Up Blue) kampanyası, Türkiye’deki temsilcisi Tohum Otizm Vakfı’nın çağrısı ile 2014 yılında Türkiye’de de başlamış ve 2016 yılında büyük ivme kazanmıştır. Kampanya ile 2016 yılında İstanbul’da Boğaziçi Köprüsü, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ve Galata Kulesi başta olmak üzere, pek çok bina otizmin rengi olan mavi ışıkla aydınlanmış, binlerce kişi mavi giyerek mesajını vermiş, haber spikerleri mavi kurdelalarını takmıştır. 2 Nisan günü #otizmemaviisikyak etiketi toplamda 12.880 ve altı buçuk saat trend topic listesinde yer alarak Türkiye’deki en başarılı 2 Nisan Otizm Farkındalık Günü twitter kampanyası olmuştur.