Bebekte Uzun Süren Demir Eksikliği IQ Düşmesine Neden Olabilir

Demir vücudumuzda önemli görevler üstlenen bir mineral.  Özellikle büyümenin hızlı olduğu küçük çocukluk döneminde demire duyulan ihtiyaç artıyor. Uzmanlar, 2 yaşından küçük çocuklarda yaşanan demir eksikliği anemisinin diğer sağlık sorunlarının yanında IQ puanında da düşüklüğe neden olabileceğine dikkat çekiyorlar. Memorial Şişli/Ataşehir Hastanesi Pediatrik Hematoloji ve Onkoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Betül Tavil, çocuklarda demir eksikliğine bağlı anemi hakkında bilgiler veriyor.

Halk arasında kansızlık olarak bilinen demir eksikliği çeşitli sağlık problemlerine yol açmakla birlikte çocukların okul başarısını da olumsuz etkileyebiliyor. Özellikle 2 yaş altındaki çocuklarda, uzun süre demir eksikliği görülmesinin IQ’yu yaklaşık 10 puan düşürdüğü belirtiliyor. Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarında iştahsızlık, halsizlik gibi belirtileri dikkatle değerlendirmesi ve bir uzmana başvurması öneriliyor.

Anemi nasıl oluşur?

Kemik iliği vücudumuzda kan yapımından sorumludur. Alyuvarlar, akyuvarlar, trombositler kemik iliği tarafından üretilmektedir. Kemik iliğinde bir sorun olduğunda, alyuvarların üretimi için gereken besinler alınmadığında ya da çocuğun demir ihtiyacı arttığında anemi gelişebilir. Alyuvarların içindeki hemoglobin yaşa ve cinsiyete göre düşükse bu duruma anemi adı verilmektedir.

Anemi belirtileri nelerdir?

Alyuvarların içinde bulunan hemoglobin dokulara oksijen taşımakla görevli bir moleküldür. Hemoglobin düşük olduğunda vücuttaki dokulara yeterince oksijen taşınamaz. Bu durum çocuklarda şu belirtilerle kendisini gösterebilir:
• Çocuğun diğer arkadaşlarının yanında aktif hareket etmemesi
• Oyun oynarken ya da koşarken, merdiven çıkarken çabuk yorulması
• Cildinde solukluk
• Cilt renginin sarı ya da toprağa dönük bir renk olması
• İştahsızlık
• Fiziksel aktivitede kalp hızında artış
• Ciltte kuruluk
• Konsantrasyon eksikliği
• Ruh durumunda olumsuzluk
• El ve ayaklarda uyuşma
• Gelişme geriliği

Demirden zengin beslenmek anemiyi önlüyor

Demirden zengin besinlerin yeterince alınmaması çocuklarda demir eksikliği anemisine neden olabilmektedir. Çocuk; kırmızı et, mercimek, kuru fasulye, kara üzüm pekmezi gibi besinleri yeteri kadar tüketmiyorsa anemi gelişebilir. Anemisi olan çocukta iştahsızlık artar. Çocuk daha az yemek yer ve anemisi derinleşir. Belirtilerden bir ya da birkaçını taşıyan çocuklar mutlaka bir çocuk hematoloji uzmanına götürülmelidir. Bu çocuklara mutlaka tam kan sayımı testi yapılmalı; demir eksikliği anemisi saptanırsa hızla tedavi edilmelidir.

Demir eksikliği çocuğun psikomotor ve bilişsel gelişimini etkiler

Bebeklerde ilk iki senede demir eksikliği anemisi görülebilmektedir. Bebeklik ve küçük çocukluk döneminde demir eksikliği anemisi psikomotor ve bilişsel gelişimi geciktirip zeka düzeyini olumsuz yönde etkilemektedir. Demir eksikliği olan 2 yaşından küçük çocuklarda uyum ve denge sorunları görülmekte bu çocuklar daha içe kapanık ve çekingen davranmaktadırlar.
Bebeklerin annelerinden aldığı depo demiri doğumdan itibaren 4-6 ay için yeterli olmaktadır. Ancak bu süreden sonra yeterli demir alamayan bebeklerde demir eksikliği gelişebilmektedir. Bu nedenle anne sütü alan bebeklerde 5-6 aylıkken; anne sütü almayanlarda 4 aylıkken demir takviyesi başlanmalıdır. Aksi takdirde yeteri kadar demir alamayan bebeklerde bir yaşında demir eksikliği anemisi gelişebilir. Bu durumun önüne geçmek için demir takviyesi önerilmektedir.
Zamanında doğan bebeklere 4-6. aydan sonra, 1 mg/kg/gün dozunda; prematüre ve 2500 gr altında doğan bebeklere 2. aydan sonra 2 mg/kg/gün dozunda elementer demir içeren damlalar başlanmalıdır.

Bebeklere demir takviyesi önemli

1 yaşına kadar demir takviyesine devam edilmesi önerilmektedir. Buna rağmen tüm bebeklerde 9-12 ay arasında tam kan sayımı mutlaka yapılmalı ve bebeklerin demir ihtiyacı olup olmadığı araştırılmalıdır. Demir eksikliği anemisi adolesan dönemde de sık görülmektedir. Büyümeye bağlı olarak demir ihtiyacı bu dönemde artmaktadır. Bu nedenle adolesanlarda mutlaka demir eksikliği açısından tam kan sayımı ve periferik yayma yapılması gerekmektedir.

Bir damla kanla kan haritası

Periferik yayma; kan hastalıklarının tanısında yararlı bilgiler veren güvenilir bir laboratuvar yöntemidir. Anemi ve türünün saptanmasında da kullanılabilen en ucuz ve klasik yöntemlerden birisidir. Alınan bir damla kan lam adı verilen özel bir cama yayılıp yine özel boyalarla boyanarak hematoloji uzmanı tarafından mikroskopta incelenir. Böylece aneminin türü kolaylıkla saptanabilir.