Çocuk Gelişiminde Zeka ve Akıl Oyunları

Okul öncesi dönem beyin gelişiminin en yoğun yaşandığı dönemdir. Yaşamın ilk altı yılını içine alan dönemde beyin gelişimi çocuğun bilişsel, dil, motor, sosyal ve duygusal gelişimi için güçlü bir zemin oluşturur. Bu zemini de daha sağlam hale getirmek için zeka oyunları ile çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Kuralları ve bir stratejisi olan zeka ve akıl oyunları ile ilgili merak edilenleri Sosyolog/Zeka ve Akıl Oyunları Eğitmeni Ezgi Öztürk’e sorduk.

Zeka ve akıl oyunlarının okul öncesi çocukların gelişimine etkisi

Yetişkinler için bir eğlence, boş zaman etkinliği olan “Oyun”, ünlü Fransız yazar Montaigne göre, çocukların en gerçek uğraşıdır. Okul öncesi dönemi çocuklar için ise hayatı öğrenme aracıdır.

Çocuk oyunla sosyalleşir ve topluma uyum sağlar. Hayata atılmadan önce iyiyi, kötüyü, doğruyu, yanlışı, başarı ve başarısızlığı oyunla deneyimler. Çocuk, oyun oynarken karar verme, hafızada tutma, stratejik düşünme, gözlem yapabilme, akıl yürütme, problem çözme, kavrama, uygulama, analiz-sentez ve değerlendirme gibi zihinsel becerilerini de geliştirme imkanı bulur. Yapılan araştırmalar, oyun yoluyla öğrenen çocuklarda uzun vadeli başarı için kritik olan sosyal ve duygusal becerilerin geliştiğini göstermiştir.

Okul öncesi dönem beyin gelişiminin en yoğun yaşandığı dönemdir. Yaşamın ilk altı yılını içine alan dönemde beyin gelişimi çocuğun bilişsel, dil, motor, sosyal ve duygusal gelişimi için güçlü bir zemin oluşturur.
Çocuğun “oyun”u asli işi olarak gördüğü ve bilişsel, duygusal, fiziksel gelişiminin en hızlı yaşandığı okul öncesi dönemde zeka ve akıl oyunlarının çocukların gelişimine olumlu etkileri bulunmaktadır.

Zeka ve akıl oyunları nedir?

Herhangi bir kültüre, dile, ırka bağlı olmadan, herhangi bir özel bilgi gerektirmeden, verilen ipuçlarının yardımıyla belirli bir mantık izlenerek ve akıl yürütülerek çözülen problemlere genel olarak zekâ oyunları denir. (TBT, 2014).
• Zeka ve akıl oyunları, sadece bir oyun değildir. Oyuncak hiç değildir.
• Oyuncakla, zeka oyunu arasındaki fark; kurallardır. Zeka oyunlarının mutlaka kuralları ve bir stratejisi vardır.
• Zeka ve akıl oyunları, eğlendirici, eğitici, geliştirici materyallerdir.

Zeka ve akıl oyunlarının türleri

Oyuncu sayısına göre:
1. Bireysel oyunlar
2. İki kişilik oyunlar
3. Grup oyunlar

Malzemesine göre:
1. Ahşap
2. Plastik
3. Kağıt
4. Digital

Oyunun içeriğine göre:
1. Strateji oyunları
2. Rakip oyunları
3. Grup oyunları
4. Sözel oyunlar

Yaş grubuna göre:
1. 3-4 yaş
2. 4-6 yaş
3. 6-8 yaş
4. +8 yaş

Neden Zeka ve Akıl Oyunları?

İnsanların algı düzeyleri ve öğrenme biçimleri kendi içinde farklılık gösterir
Kimimiz deneyimleyerek, kimimiz izleyerek, kimimiz okuyarak öğreniriz. Kendimize özgü öğrenim biçimlerimizi ne kadar küçük yaşta fark edersek hayatın her alanında başarılı ve mutlu olma şansını o kadar kolay yakalarız. Zeka ve akıl oyunları çocukların bilgi ve becerideki gelişimlerini ortaya çıkaran üç temel alanı aktive etmektedir. Bunlar; bilişsel (zihinsel aktivite), duyuşsal  (duygusal aktivite) ve psikomotor (fiziksel aktivite) alanlardır.

Zeka ve akıl oyunlarının bilişsel düzeyde kazanımları
Çocukların sayı, şekil, renk gibi kavram bilgileri edinme, gruplama, sıralama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme becerini geliştirerek zihni aktif ve zinde tutar, planlı davranma, çok yönlü düşünmeyi sağlar. Pek çok oyun odaklanma ve konsantrasyonu gerektirdiği için günümüz çocuklarının temel problemi olan odaklanamama sorununu da bertaraf eder.

Zeka ve akıl oyunları çocukların duyuşsal düzeyde kazanımları
Özellikle rakip ve grup oyunları sosyalleşme, özgüven, kurallara uyum, değerlere saygı, sabır, iletişim becerilerini geliştirerek toplum içinde sorumluluk alan, kendini iyi ifade eden, uyumlu, hayatta yenilmenin de kazanmanın da var olduğunu bilen, başarısızlık karşısında yılmadan mücadeleye devam eden bireyler olmasına katkı sağlar.

Zeka ve akıl oyunlarının psikomotor düzeyde kazanımları
El-göz koordinasyonu, dikkat, denge, tepki hızını ayarlama becerilerini geliştirerek çocukta var olan potansiyeli açığa çıkarıp geliştirmesine katkı sağlar. İyi bir cerrah ya da sanatçı psikomotor becerileri gelişmiş insanlar arasından çıkmaktadır.

Zeka ve akıl oyunları uzmanlar tarafından geliştirilmiş ve beynin farklı alanlarının çalışmasını sağlayan oyunlar olarak tasarlanmıştır. Bu oyunlar sayesinde küçük yaşta çocukların yetenekleri keşfedilebilir. Eksik yönleri fark edilip çok geç olmadan geliştirilmesi adına eğitim planlaması yapılabilir. Amerika’da Berkley Üniversitesi’nden Dr. Slivia’nın zeka ve akıl oyunlarının çocukların beyinsel gelişimine olumlu etkisi üzerine yaptığı araştırmada, haftada iki kez, 1-2 saat zeka oyunu oynayan çocukların IQ puanlarında yaklaşık 13 puanlık bir artış gözlemlenmiştir.