Kardeş Kıskançlığı

Kardeş kıskançlığı, anne ve babanın sevgisini, özellikle de annenin ilgisini paylaşamama sonucu ortaya çıkmaktadır. Hem büyük çocuğun küçüğe, hem de küçük çocuğun büyüğe karşı kıskançlığı olabilir. Genellikle baş edilmesi zor olan, eve yeni gelen bireye yani küçük çocuğa karşı büyük çocuk ya da çocukların duyduğu kıskançlıktır.

Kardeş kıskançlığı cinsiyet farkı olan çocuklarda hemcinslere göre daha sık görülmektedir. Kendisinden farklı bir cinsiyette kardeşi olan çocuk, ailenin onun cinsiyetinden memnun olmadığı için farklı bir cinsiyetten kardeşi olduğunu düşünebilir. Kardeşler arası yaş farkı da kardeş kıskançlığının oluşmasında etkilidir. Yaş farkı az olan, özellikle 5 yaşın altında yeni bir kardeşe sahip olan çocuklarda daha sık görülmektedir.

Kıskançlığın görünümleri

Kıskançlık öğrenilen ve taklit edilen bir davranıştır. Anne babanın birbirlerine karşı kıskançlık duygusu beslediğini gören çocuk, bunun yaşanması gereken bir duygu olduğu hissine kapılabilir. Annenin sürekli eve yeni gelen kardeşle ilgilendiğini gören çocuk, artık kendisinin yeteri kadar sevilmediği ve ebeveynleri tarafından yeteri kadar korunamayacağı duygularına kapıldığı için kıskançlık göstermektedir. Anne, baba ya da eve gelen diğer kişilerin yaptığı herhangi bir kıyaslama kardeş kıskançlığını artırır.

Büyük çocuğa yüklenen “abi/abla oldun” sorumluluğunun fazla gelmesi de kardeş kıskançlığını artıran etkenler arasındadır. Anne babanın ilişkisi de kardeş kıskançlığında önemli rol oynayan faktörler arasındadır. Anne baba arasındaki ilişki sağlıklı değil ise ebeveynlerden biri herhangi bir çocuğa karşı bağımlılık geliştirebilir. Bu durum diğer çocukta kardeşine karşı kıskançlık duygusunun oluşmasına neden olur.

Kardeş kıskançlığı, kıskançlık duygusu yaşayan çocuk tarafından kardeşine, anneye, babaya ya da kendine yönelmektedir.

Kardeşe karşı yaşandığında; vurma, itme, onun yemeğini yeme, yemek yemesini engelleme, düşmanlık besleme… Anneye karşı yaşandığında; anneye bağırma, söz dinlememe, yatak ıslatma, yemek yememe,  parmak emme, bebek gibi konuşma davranışları görülür. Çocuk bu davranışları annenin onunla bebek gibi ilgileneceği duygusu ile yapar. Çocuğun kendine karşı yaşandığında, üzüntü, kızgınlık, can sıkıntısı, öfke, içine kapanma olarak ortaya çıkar. Çocuk bu tür davranışlarla kaybettiği ilgiye yeniden kavuşmaya çalışmaktadır.

Kıskançlık duygusu azaltılabilir

Kardeş kıskançlığı tamamen ortadan kalkmayabilir ancak azaltılabilir. Çocukların benlik algısını zedelemeden bu dönemin en az zararla geçirilmesi sağlanabilir. Anne henüz hamileyken, çocuğa kendi bebeklik fotoğrafları gösterilerek kendisinin de bir zamanlar bebek olduğu, annenin bakımına ihtiyacı olduğu anlatılmadır. Gelecek olan bebeğin neye benzeyeceği fotoğraflarla somut bir hale getirilebilir. Bebeğe alışveriş yapılırken çocuğa da bazen yeni eşyalar alınabilir. Çocuğa evin artık daha farklı olacağı, yani evde daha fazla hareket olacağı, bebek büyüyünceye kadar bebeğin bakıma ihtiyacı olduğu anlatılmalıdır. Bebek doğduktan sonra anne bebeğin bakımı ile ilgileneceği için diğer çocukla baba ilgilenmelidir. Ancak bu ilgi abartılmamalıdır. Evin rutinleri çok fazla değiştirilmemelidir. Eve gelen misafirler önce büyük çocuğa selam vermeliler (öpme, sarılma, hediye verme gibi ailenin yaklaşımı nasıl ise), daha sonra bebek ile ilgilenmelidirler. Bebeğin bakımına büyük çocuk da korunaklı bir şekilde dahil edilmelidir. Büyük çocuğun anne baba ile yatma isteği karşılanmamalıdır. Bebeğe zarar vermemesi gerektiği kesin bir dil ile anlatılmalıdır. Anne baba onu sevdiğini ve her zaman koruyacağını söylemelidir. Çocuğun bunu ara ara duymaya ihtiyacı vardır. Onu bebekten daha çok sevdikleri söylenmemelidir. Bebekten bahsedilirken, bebeğin adı söylenmelidir. Anne, baba ve diğer misafirlerin kendi kardeşleri ile ilgili öyküler anlatması da çocuk için durumu daha anlaşılır bir hale getirecektir.

ETKİNLİK ÖNERİSİ:  Büyük çocuğun yapabileceği yaşa göre; kardeşi büyüdüğünde ona göstermek için ailece video çekilebilir. Büyük çocuk kardeşi ile kendisinin veya ailesinin resmini yapabilir. Bu resimler yine beraber yapılacak bir çerçeve ile süslenerek çocuk nereye istiyorsa; kendi odasına, bebeğin odasına veya evin ortak kullanım alanlarına asılabilir ya da belirlenen aile hatıra kutusunda saklanabilir.