Varis Oluşumuna Neden Olan Risk Faktörleri

Toplardamarlar, vücudumuzdaki dokulardan kirli kanı toplayarak, kalbe ve akciğerlere taşıyan, böylece kanın oksijenlenmesini sağlayan damarlardır.

Bir diğer adları “ven”dir. Kalp ve akciğerlerde temizlenen kan atardamarlar aracılığı ile tekrar vücudumuza döner.

Belli aralıklarla gevşeyip kasılan bacak kasları toplardamarlardaki kanın yukarı doğru yani kalbe doğru ilerlemesini sağlar. Bu yerçekimi nedeniyle gereklidir.

Her toplardamarın içinde tek yönlü olarak çalışan küçük kapakçıklar bulunur. Kirli kanın geri kaçıp, bacaklarımızda göllenmelerine engel olurlar. Bu kapakçıklardan biri veya daha fazlasının bozulması, 'venöz yetmezlik' denen durumu doğurur. Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas, venöz yetmezliğe bağlı olarak gelişen kalın varisler ve kılcal damarların, erkek ve kadınlarda, %40-70 oranında görüldüğünü söylüyor. Varis oluşumundaki risk faktörlerini ise şöyle sıralıyor:

Yaş

Yaş ile birlikte venöz yetmezlik riski artsa da, gençlerde bu sorunun kapsama alanındadır. Bir çalışmaya göre venöz yetmezlik görülenlerin yaklaşık % 25'i, 50 yaşın altındadır. İlerleyen yaşın getirdiği doku yıpranması ve yenilenme süratinin yavaşlaması, venlerimizin içindeki kapakları da etkiler. Söz konusu kapaklar zayıflar ve bozulur. 60 yaşına gelen erkeklerin %42’sinde varis görülmektedir. Bilinmesi gereken, venöz yetmezliğin neden olduğu bacak huzursuzluğunun, yaşlanma dönemindeki genel hareket yavaşlamasından farklı olduğudur. Yaşlılık normal bir süreç iken, venöz yetmezlik, bir damar hastalığıdır ve tedavi gerektirir.

Cinsiyet

Varis, kadınlarda daha sık görülür. Ergenlik, hamilelik ve menapoz (veya doğum kontrol haplarının kullanımı), kadınlarda varis oluşma riskini artırır. Yakın dönemde yapılan bir çalışmaya göre varis görülen kişilerin üçte ikisi kadın iken, üçte biri erkektir.

Kalıtım (Aile mirası varisler)

Anne ve babasında varis bulunmayan bir kişide, herhangi bir yaşta, hastalığın ortaya çıkma olasılığı %20 iken; birinde varise %25-62’ye (kızçocukta %60, erkek çocukta %25); hem anne hem de babada varise oran %90’a ulaşmaktadır.

Hamilelik (Anne varisleri)

Hamilelik sırasında kadın vücudu pek çok fiziksel ve hormonal değişikliklerden geçer. Anne karnında bebe büyüdükçe, rahim, etrafındaki venler üzerinde basınç uygulamaya başlar. Hormonal değişiklikler yüzünden venler gevşer ve ya zayıflar. Bu faktörler beraberce, bacaklardaki sağlıklı ven kapakçıklarını bozar. Kan kalbe gitmek yerine, ayaklara doğru geri kaçmaya başlar; farklı yerlerde birikir ve bazı yerlerde kılcal bazı yerlerde de spagetti makarna gibi kalın ve kıvrımlı damarların oluşumuna yol açar. Çalışmalar, hamilelik sayısı ve bacaklardaki varis sayısının doğru orantılı olarak arttığını göstermiştir. Hiç gebe kalmamış kadınlardaki varis sıklığı genel olarak %32 iken; 1 hamilelik geçirenlerde %38; 2 hamilelik yaşayanlarda %43; 3 kez’de %48; 4 veya daha fazla gebe kalanlarda %59’dur. 
Eğer hamileyseniz, doktorunuz size düzenli ve zorlayıcı olmayan egzersizler, istirahat, kademeli basınçlı çoraplar ve özellikle akşamları, bacaklarınızın altına bir yastık koyup uyumanızı önerecektir. Hamilelik sırasında varislerinizi farkettiğinizde, tedavi için, doğum sonrası ilk 3 ayı geçirmek doğru olacaktır.

Şişmanlık (Kilo varisleri)

Kilo fazlalığı tüm vücuda, dolaşım sistemine ve bu arada venlere de ek basınç getirecektir. Artan basınç, venleri genişletecek ve içindeki kapakların bozulmasına yol açacaktır. Fazla kilo sorunu olan kişilerin çoğunun düzenli egzersiz yapmadıklarını da düşünecek olursak bu durum, genel dolaşım problemleri yanında venöz yetmezliğe de yol açacaktır. Eğer vücut kitle indeksiniz (vücut ağırlığının boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile hesaplanır) eğer 25’in üzerinde ise, bacaklarınızda kalın veya ince varislerin gelişme olasılığı fazladır.

Yetersiz hareket (Çalışan varisleri)

Uzun süre hareketsiz biçimde oturmayı veya ayakta durmayı gerektiren meslekler, baldır kasının çalışmasını yavaşlatır/durdurur. Bunun sonucunda bacaklardan kalbe doğru olan kirli kan pompalanması işi yavaşlar ve venöz yetmezlik gelişebilir. Sürekli ayakta durarak çalışanlarda %36, sürekli oturarak çalışanlarda %27 oranında varis görülmektedir.

Hormonal bozukluklar

Her türlü hormonal bozukluk veya içinde hormon barındıran ilaçların uzun süreli kullanımı varislere yol açabilir.

Derin venlerde pıhtı

Bacaklarımızdaki kirli kanın yüzeyel damarlardan gelip döküldükleri anayola ‘derinvenler’ diye hitap edilir. Kirli kanın kalp ve akciğerlere olan esas yolculuğu bu derin venler içinden gerçekleşir. Eğer bu derin venler içinde bir pıhtı oluşur ise,bu da bacaklarda varis oluşumu için bir risk faktörüdür.

Tüm bu risk faktörlerinden çıkartılacak sonuç, hemen herkeste varislerin görülebileceğidir.  Önemli olan, sorunun sadece kozmetik değil,tıbbi boyutta da olduğunu bilmektir..Tanı ve tedavinin gerçekleştirilmesi, güncel yöntemler sayesinde artık çok kolaylaşmıştır.