Hamilelikte Protein Ve Karbonhidrat İhtiyacı

“Gebelik döneminde, hem bebeğin gereksinimlerinin karşılanabilmesi hem de anne de plasenta,  meme dokusu gibi yapıların oluşumunun sağlanabilmesi için annenin enerji, karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve mineral gereksinimleri artar. Bu gereksinimlerinin karşılanması bebeğin büyüme ve gelişmesi için gerekli olduğu kadar annenin sağlıklı olması için de önemlidir.” diyen İstinye Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Funda Elmacıoğlu, hamilelikteki protein ve karbonhidrat ihtiyacı hakkında şu bilgi veriyor.

Annenin sağlıklı olması için de önemli

Gebelik döneminde, hem bebeğin gereksinimlerinin karşılanabilmesi hem de anne de plasenta (bebek eşi),  meme dokusu gibi yapıların oluşumunun sağlanabilmesi için annenin enerji, karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve mineral gereksinimleri artar. Bu gereksinimlerinin karşılanması bebeğin büyüme ve gelişmesi için gerekli olduğu kadar annenin sağlıklı olması için de önemlidir. Annenin, bilgi düzeyindeki veya ekonomik durumundaki yetersizlikler gibi nedenlerle gerekli olan bu besinlerin tüketimini sağlayamaması durumunda depoları tükenmekte ve anne osteoporoz, anemi, diş kaybı gibi durumlarla karşı karşıya kalabilmektedir.

Gebelikte beslenmenin bebeğin gelişimi üzerine etkilerini inceleyen çalışmalar yaklaşık bir asır önce başlamış olup, bu çalışmalar gebelikte bazı besin öğelerinin (iyot, B12 vitamini, çinko, demir gibi) alımının yetersiz olmasının bebekte çeşitli doğumsal bozukluklara yol açabileceğini göstermektedir.

Özellikle 19 yaşından küçük olan veya yoğun çalışma temposuna sahip gebelerde gereksinimler daha da arttırdığı için, bu kişilerde beslenme daha önemli bir hale gelmektedir. Gebeliğe çok düşük ağırlıkla başlamak sağlıklı olmamakla beraber, gebeliğe fazla kilolu olarak başlamak veya gebelikte ağırlık kazanımının fazla olması da olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabilir. Bu sebeple gebelikteki enerji alımının ve hatta gebelik başlamadan önce beslenmenin bir beslenme uzmanı tarafından takip edilmesi önem arz etmektedir.

Önemli olan aldığınız enerjinin kaynağı

Gebelikte uygun ağırlık kazanımının sağlanması ve yeterli enerjinin alınması sağlıklı bir gebelik sürecinin göstergesi değildir; önemli olan gebenin aldığı enerjinin kaynağıdır. Gebelikte bebeğin gelişimi ve annede gerekli dokuların sentezi için özellikte protein alımına dikkat edilmelidir. Sağlıklı bir yetişkin bireyde günlük 0,8-1 g/kg protein alımı yeterli iken, gebelerde bu miktar 1,1-1,5 g/kg’a çıkmaktadır. Özellikle gebeliğin son 3 aylık döneminde gereksinme en yüksek düzeydedir. Yapısındaki Omega-3 yağ asitleri ile bebeğin beyin gelişimi üzerinde önemli role sahip olan balığın, haftada 180-350 gram tüketilmesi ve bu balıkların da somon gibi deniz balıklarından tercih edilmesi önemlidir.

Gebelik döneminde sıklıkla görülen kansızlığın (anemi) önlenebilmesi için, demirden zengin kaynaklar olan kırmızı et, balık ve kümes hayvanları gibi besinlerin; C vitamini içeren mevsim sebzeleri ve meyveleriyle beraber tüketilmesi, çay ve kahve tüketiminin ise azaltılması önerilir. Gebelikte bir diğer önemli protein kaynağı ise süt ürünleridir. Proteine ek olarak kalsiyum, fosfor, riboflavin gibi vitamin ve minerallerden de zengin olan bu besin grubunun gebelikteki rolü büyük olup, günlük 3 porsiyon tüketilmeleri annenin gereksinimlerini karşılamak için yeterlidir.

Protein gereksinimi daha da artmaktadır

Her proteinin içerisinde farklı aminoasitler bulunduğu için, protein içeren besinler tüketilirken çeşitliliğin sağlanması önemlidir. Süt, yumurta, et gibi hayvansal kaynaklı proteinlerin yanı sıra tam tahıl, kuru baklagil, yağlı tohum gibi bitkisel kaynaklı protein kaynaklarının da tüketimine dikkat edilmelidir. Hayvansal kaynaklı protein tüketmeyen vejetaryen gebelerde ise bitkisel kaynaklı proteinlerin vücuttaki kullanımının sınırlı olması sebebiyle protein gereksinimi daha da artmaktadır.

Karbonhidrat gereksinimi de değişiklik gösterir

Proteine ek olarak gebelerde karbonhidrat gereksinimi de değişiklik gösterir. Sağlıklı bir yetişkinde günlük 100-125 g (400-500 kkal) karbonhidrat alımı yeterli iken, gebelerde bu gereksinim 150-175 g (600-700 kkal) olabilir. Karbonhidrat alımının önerilen düzeyde olması kan şekeri düzeyini dengede tutmak ve yeterli enerji alımını sağlamak için önemlidir.
Yetersiz karbonhidrat alımı sonucu enerji gereksinmesi protein ve yağlardan karşılanmakta, kanda keton cisimcikleri adı verilen istenmeyen bileşenler artmakta ve ketozis denen durum oluşmaktadır.

Gebelik döneminde glikoz metabolizması değişikliğe uğramakta ve gebelerde şeker hastalığı (diyabet) gelişebilmektedir. Bu nedenle karbonhidratın tüketim miktarı kadar türü de önemlidir. Bu dönemde özellikle tatlılar, meyve suyu, şekerlemeler gibi basit şeker içeren besinlerin tüketiminin azaltılması; tam tahıllı ekmek, bulgur, kuru baklagil gibi lif içeriği yüksek karbonhidratların ise belirli miktarlarda tüketilmesi önerilmektedir. Lif içeriği yüksek besinlerin tüketimi kan şekeri kontrolünü sağlamasının yanı sıra, gebelikte hormonların etkisi ile yavaşlayan bağırsak hareketlerini de desteklemektedir. 

Gebelikte ve hatta gebelik öncesinde beslenmenin anne ve bebek sağlığı üzerinde etkileri büyüktür. Gebeler arasındaki bireysel farklılıklar göz önünde bulundurularak, artmış gereksinimlerin en uygun şekilde karşılanabilmesi ve gebelik sürecinin en sağlıklı bir şekilde tamamlanabilmesi için bu dönemde bir beslenme uzmanından destek alınması oldukça önemlidir.