Çocuk Dünyasında Yalan Algısı Farklıdır

Yalan yetişkin dünyasında hoş karşılanmayan, tepki gösterilen bir davranış. Ancak çocuklar için farklı anlamlar ifade edebiliyor. 7 yaşından küçük çocukların yalan algısının bizlerden farklı olduğunu belirten  Aile ve Çift Terapisti,  Uzman Klinik Psikolog Ebru Özkurt Topçu, hayal gücü ile yalan arasındaki farka dikkat çekiyor.  

Çocuklarda yalan söyleme davranışı, yetişkinlerin yalan söyleme amacından farklıdır. Çoğu zaman ebeveynler çocuğun yalan söylediğini anladığında endişeleniyorlar.  Ancak endişelenmeden önce çocuğun neden yalan söylediğini anlamak gerekir.

Çocuğun hangi amaç veya ihtiyaçtan bu davranışı ortaya koyduğuna kulak verilmelidir. Çocuklar çoğunlukla gözlem ve taklit yoluyla öğrenirler. Aile içinde yalan söylendiğine şahit olması ve/veya anne-babanın yalan söylerken çocuğu dahil etmesi, rol vermesi çocuğun yalanı dolaylı yoldan öğrenmesine neden olur.

Yetişkinler ile çocukların yalan algısı farklıdır

Bir yetişkinin yalan söylemesi, güven sarsıcı ve uygunsuz bir davranış olarak nitelendirilirken, çocuğun yalan söylemesi aynı niyeti taşımaz. Amacından bağımsız olarak çocuklarda görülebilen tipik bir davranış olarak da ele alınabilir. Bir çocuğun yalan söylemesi, bazen sadece çocuk olma halinin doğalıdır. Çocukların yalan algısı, yetişkinlerin yalan tanımı ve onlar için taşıdığı anlam farklıdır. Dolayısıyla çocuğunuz yalan söylediğinde aşırı tepki, ağır cezalar verilmemelidir.  

Yalan mı, hayal mi?

Çocukların hayal dünyasını onlarla konuşurken, onları merakla dinlerken fark edebilirsiniz. Gündelik yaşadıkları sıradan olayları bile abartılı veya eklemelerle anlattıklarına şahit olmuşsunuzdur. Olayın bir yetişkin gözüyle olduğu şeklinden daha farklı anlatılması bile yalan olarak nitelendirilebilecekken, çocuk dünyasında hayal gücünün anlatımına katkısıdır.

Bir çocukla oyun oynadığınızda çocuğun hayal dünyasını keşfedebilirsiniz. Çocuğun dünyasına en hızlı giriş, onunla oyun oynarken olur. Kendinizi oyun kurucu çocuğa bıraktığınızda olmayan şeyleri kurguladığını, bildiği, öğrendiği bilgileri abartılı değişik senaryolarla oyuna dahil ettiğini deneyimlersiniz. Oyun, bir çocuk için her yerde ve her andadır. Bu doğrultuda çocuğun dünyasında yalan bir hayal ürünüdür. Hayal gücü çocukların en güçlü özelliklerinden ve en doğal çocuk olma halidir.

Hangi yaş grubu için yalan ne ifade eder?

Çocuğun yaşına göre yalan söyleme davranışı değerlendirilmelidir. Dil gelişimiyle orantılı olarak 2 ve 5 yaş arasındaki çocuklarda yalan söyleme davranışı görülmektedir. Yalan söylerken çocuğun amacı bir başkasına zarar vermek değildir; bu yaş döneminde çocuk için gerçeklikle yalan kavramı arasındaki ayrım henüz gelişmemiştir.

Yalan söylemenin olumsuz etkilerini anlaması ve yalan kavramının yetişkinlere benzer bir anlam ifade etmeye başlaması genellikle 6-7 yaşlarında gerçekleşmektedir.

Çocuğun 5 yaşına kadar olan süreçte söylediği yalanlar hayal ürünü ve gerçekliğin çocuk dünyasındaki yankısıyla, duyguları ve algısıyla ilişkili olduğu düşünülebilir. 6 yaş itibariyle yalan tanımını ve gerçeklikle arasındaki farkı özellikle öğrenmeye başlamasıyla bu davranış gözlemleniyorsa, neden olan faktörlere ve sebep olan ihtiyaca mutlaka önem verilmelidir.

Yalan söyleme nedeni araştırılmalıdır

Özetle; 7 yaş öncesi yalanlar gerçekle karıştırılabilen anlatıma dayalı sözel-sözde yalanlar olarak nitelendirilir. Ortalama bu yaşa gelene kadar yalan, çocukta yanlış bir davranış geliştiğini ifade etmez. Ancak 7 yaş sonrasında çevresel koşullarda göz önünde bulundurularak çocuğun yalan kavramını bilerek neden başvurduğu değerlendirilmelidir. Ebeveynlere düşen en büyük rol; çocuğunuz yalan söylediğinde nedenini anlamaya çalışmaktır. Çocuklar:
• Psikolojik bir gereksinimden,
• Kabul görmek, dikkat ve ilgi çekmek için,
• Gerçeği söylediklerinde sonucundan kaygılandıklarında,
• Kabul etmekte zorlandıkları bir durumun inkarı gibi nedenlerle yalan söyleme eğiliminde olabilirler.
Bu nedenlerin tespiti yapıldıktan sonra çocukla açık iletişime geçerek ifade etmesi sağlanmalıdır. Ceza vermenin alternatifi olarak yalan söylemenin altındaki sebebe bağlı olarak alternatif çözüm yolu öğretilmelidir.